ABD’nin İran’a gösteri vuruşu
ABD, İran'ın üç nükleer tesisini vurdu. ABD Başkanı Donald Trump, “Tesisler tamamen yok edildi.” dese de bunu doğrulayan bir bulguya rastlanmadı. İran Devrim Muhafızları Ordusu, bölgedeki üslerinin ABD’yi iki kat daha fazla kırılgan yaptığını hatırlattı.
GAZETE HABERLERİ
Editor
ABD pazar gecesi saat 2.00 sularında İran'ın Fordo, Natanz ve İsfahan yer altı nükleer tesislerine saldırı başlattı. ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth'e göre operasyona aralarında B-2 hayalet bombardıman uçaklarının da bulunduğu yüzün üzerinde uçak katıldı. Saldırıda, 14 adet GBU-57 “MOP” (Devasa Sığınak Delici) bombanın yanı sıra İran'a 640 km uzaklıkta bulunan denizaltılardan fırlatılan 30 adet Tomahawk füzesi ve 75 adet hassas güdümlü mühimmat kullanıldı.
TRUMP USULÜ: TEHDİTLE BARIŞ
ABD Başkanı Donald Trump, operasyon tamamlandıktan sonra Truth Social platformunda, saldırının “çok başarılı” olduğunu öne sürdü ve “Artık barış zamanı!” diye yazdı.
Trump, daha sonra Türkiye saatiyle sabah 5.00'te, Başkan Yardımcısı JD Vance, Dışişleri Bakanı Marco Rubio ve Savunma Bakanı Pete Hegseth'i de yanına alarak kameraların karşısına geçti. İran’ın temel nükleer zenginleştirme tesislerinin “tamamen ve bütünüyle yok edildiğini” iddia eden Başkan, sözlerini tehditlerle sürdürdü:
“Bu böyle devam edemez. Ya barış gelecek ya da İran son sekiz günde gördüklerimizden çok daha büyük bir trajediyle karşılaşacak. Unutmayın, vurulacak daha pek çok hedef var.”
Trump ayrıca İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'ya “teşekkür etti” ve konuşmasını “Tanrı İsrail’i korusun, Tanrı ABD'yi korusun.” ifadeleriyle tamamladı.
GERGİN BEKLEYİŞ
The Wall Street Journal, ABD'nin İran'a nükleer tesislere yönelik saldırılarının tek seferlik bir operasyon olduğunu ve Tahran'da rejim değişikliğini amaçlamadığını bildirdiğini yazdı. Aynı bilgi bazı İran basın kaynaklarınca da doğrulandı.
NBC, güvenlik yetkililerinin şu sözlerini aktardı: “Trump yönetimi, İran'ın misilleme yapma olasılığına karşı hazırlık yapıyor ve önümüzdeki 48 saat özellikle endişe verici olacak.”
DMO: FAZLA GÜÇ KIRILGANLAŞTIRIR
İran Devrim Muhafızları Ordusu (DMO), “bu topraklara saldıranlar pişman olacakları tepkilere hazır olmalıdır.” açıklamasında bulundu. DMO, saldırıya katılan uçakların uçuş yerlerinin tespit edildiğini, bölgedeki ABD üslerinin sayısı, dağılımı ve büyüklüğünün sanılanın aksine Amerikan varlığının kırılganlığını “iki katına çıkardığını" vurguladı.
URANYUM STOKLARI ÖNCEDEN TAŞINDI
Kısa süre önce Tahran'daki merkezi bombalanan İran devlet televizyonu IRIB, Fordo’nun da aralarında olduğu üç nükleer tesisin bir süre önce tahliye edildiğini ve zenginleştirilmiş uranyum stoklarının bu bölgelerden taşındığını açıkladı. Bu bilgiyi iki gün önce DMO da vermişti.
Washington Post, uydu görüntülerine dayandırdığı haberinde, 19 Haziran'da İran'ın Fordo tesisinin girişinde 16 kargo kamyonunun gözlemlendiğini aktardı.
'HASAR AZ, TRUMP YALAN SÖYLÜYOR'
IRIB ayrıca “Fordo’da geri döndürülemez bir hasar yok.” ifadesini kullandı. Saldırının ardından yayınlanan 20-21 Haziran tarihlerine ait uydu görüntülerinde, iş makinelerinin Fordo tesisinin giriş tünellerini toprakla doldurduğu gözlemlendi. Tesisin bulunduğu Kum eyaletinin temsilcisi, Fordo'nun “ciddi şekilde hasar görmediğini, ABD Başkanı'nın yalan söylediğini” ifade etti.
Direniş Ekseni'ne yakınlığıyla bilinen Lübnan televizyonu el-Meyadin, saldırıda yalnızca Fordo kompleksinin giriş ve çıkış tünellerinin hedef alındığını kaydetti. İranlı yetkililer, Fordo'daki hasarın çoğunun yer üstünde ve tünellerde meydana geldiğini doğruladı. İran'ın Tasnim haber ajansı ise çevrede duman veya yangın bildirilmediğine işaret etti.
İsrail Ordu Radyosu da ülke yetkililerine atıfta bulunarak tesisin yok edilmemiş olma ihtimalinin az da olsa var olduğunu belirtti.
BUGÜNLER İÇİN TASARLANDI
Fordo tesisi, dağları parçalamak üzere geliştirilen GBU-57 bombasından bile korunmak üzere inşa edildi. Kavisli tüneller, şaşırtmalı galeriler, sarsıntıya dayanıklı zemin katmanları ve yedekli IR-6 santrifüj odalarıyla donatılan tesis, klasik sığınak delici mühimmatlara karşı özel olarak tasarlandı.
Uzmanlara göre bir tünel ağzını kapatmak için birden fazla isabet gerekebilirken, ana sistemin imhası milisaniyelik hassasiyet, eşzamanlı vuruşlar ve anlık hasar tespiti gibi koşullara bağlı. Saldırıdan önceki değerlendirmelerin büyük çoğunluğu, Fordo'nun sadece taktik nükleer silahlarla tamamen imha edilebileceğini vurguluyordu.
TEK BİR RESMİ VERİ YOK
Saldırının ne kadar etkili olduğu konusunda tarafların karşıt beyanları var. Ancak nükleer zenginleştirme faaliyetlerinin durduğuna dair herhangi bir resmi açıklama yapılmadı, tesiste iç çökme yaşandığına ya da sismik hareketlilik kaydedildiğine dair bağımsız verilere ulaşılamadı. Uydu görüntüleriyle doğrulanan bir krater kümesi ya da yer altı yangını da yok.
YA DİĞERLERİ?
Benzer şüpheler İsfahan’daki tesis için de geçerli. Fox News'a konuşan ABD askeri kaynakları, İsfahan’daki yer altı nükleer kompleksinin beklenenden daha derin ve sağlam olduğunu, Tomahawk’larla tamamen yok edilmemiş olabileceğini açıkladı.
Ayrıca İsrail jetlerinin gün ağırdıktan sonra Natanz tesisini bir kez daha bombalaması, Amerikan saldırısının başarısıyla ilgili diğer bir soru işareti olarak kayda geçti.
RITTER: BÖYLE BİTERSE GALİP İRAN
Eski ABD Deniz Piyadeleri subayı ve analist Scott Ritter, İran'a yönelik saldırıları Trump'ın "hiçbir önemli sonuç elde etmeyen itibar kurtarma eylemleri" olarak nitelendirdi. ABD'nin "İran'a kesin bir darbe indiremediğini" kaydeden uzman sözlerini şu çarpıcı ifadelerle noktalandırdı:
"Çatışmanın şu anki durumda sona ermesi Tahran için bir yenilgi değil, zafer olacaktır."
Provası yapılmış
ABC News'a konuşan bir İsrailli kaynak, İran’daki nükleer tesislere yönelik saldırının bir yıl önce ABD-İsrail ortak tatbikatları sırasında prova edildiğini bildirdi. Kaynak, bunun ilk olarak Biden yönetimi altında planlandığını belirtti ancak “Bir yıl önce saldırının bugün meydana geleceğini asla hayal edemezdik.” diye ekledi.
Misilleme: Hayberşeken
İran, ABD saldırılarının ardından İsrail'e yaklaşık 40 balistik füze ateşledi. İsrail Kanal 12 özellikle Tel Aviv ve Hayfa'yı vuran saldırılarda, "yaklaşık 10 noktada doğrudan isabet kaydedildiğini” bildirdi.
Devrim Muhafızları, Tel Aviv Ben Gurion Havaalanı, biyolojik araştırma merkezi, karar ve destek üslerinin hedef alındığını açıkladı. Saldırılarda ilk kez Hayberşeken füzesi kullanılırken, bazıları ağır en az 23 kişinin yaralandığı aktarıldı. Tel Aviv ve Hayfa'da oluşan ağır yıkım sansüre rağmen sosyal medyada belgelendi.
ÇOK GİZLİ MERKEZ
Tel Aviv'den 20 km uzaklıkta bulunan Ness Ziona'daki çok gizli biyolojik araştırma merkezi doğrudan isabet aldı. Tesiste, biyolojik ve kimyasal silahların yanı sıra askeri araştırmalar da yapılıyor. Bazı resmi olmayan raporlara göre bu merkez, İsrail'in gizli geleneksel olmayan silah cephaneliğinin bir parçası olarak kabul ediliyor.
STRATEJİK NOKTALAR
İlk raporlara göre İsrail'in Sorek nükleer merkezinin çevresinde bir çarpışma görsel olarak tespit edildi. Ben Gurion Havaalanı'nın büyük olasılıkla vurulduğu ya da dolaylı olarak hasar gördüğü değerlendiriliyor. İsrail'in stratejik tesislerin çevresinde fotoğraf ve video çekimini yasakladığını hatırlatalım. Bu sonuçlara genellikle uzaktan çekilen video ve uydu görüntüleriyle varılıyor.
HAYFA KARIŞIYOR
Bir başka füze Hayfa Limanı'ndaki bir binaya isabet ederken saldırı sırasında kentte sirenlerin çalmaması halkı öfkelendirdi. Üç gün önce Hayfa'da yaşanan yıkımdan şikayet eden Belediye Başkanı Yona Yahav'ın halkla tartıştığı görüntüler sosyal medyaya yansıdı.
Yemen müdahaleye hazır
Yemenli Ensarullah hareketi (Husiler) Siyasi Sözcüsü Muhammed el-Bukhaiti, el-Mesire kanalına yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Bu sadece bir kışkırtma değil, tüm Direniş Ekseni'ne karşı bir savaş ilanıdır. ABD artık bu çatışmanın resmi tarafıdır.”
Yemen ve müttefiklerinin “sessiz kalmayacağını” belirten yetkili, “Siyonist-Amerikan hegemonyasına” karşı mücadelede önemli bir stratejik ortak olarak gördükleri İran’a yönelik her türlü tehdide yanıt vereceklerini de sözlerine ekledi.
Ensarullah, daha önce ABD'nin savaşa karışması halinde Batı Asya'daki Amerikan varlıklarının tekrar hedef haline geleceğini açıklamıştı. Trump yönetimi 15 Mart'ta Yemen'e karşı askeri operasyon başlatmış, milyarlarca dolar harcayıp hiçbir sonuç alamayınca harekatı sonlandırmıştı.
İlk tepkiler
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres her zamanki gibi ABD'nin İran'a yönelik saldırılarını dünya barış ve güvenliğine doğrudan bir tehdit olarak nitelendirmekle yetindi.
İlk büyük tepkiyi veren Pakistan Senato Savunma Komitesi Başkanı, ABD saldırılarının “savaş suçu” olduğunu ilan etti. Pakistan Dışişleri Bakanlığı birkaç gün önce Trump'ı Nobel Barış Ödülü'ne aday göstermişti.
Rusya, Çin, Oman, Yemen, Irak, Mısır, Katar, Venezuela, Şili, Pakistan ve Suudi Arabistan saldırılara ilk tepki veren ülkeler arasında yer aldı. Aynı Suudi Arabistan, saldırıdan önce Prens Sultan Hava Üssü'nü ABD Hava Kuvvetlerine ait 53 adet F-16, 10 adet C-130 ve 22 adet KS-135 tanker uçağına açmıştı.
